Basismeditatie – verdieping
Meditatie is een cyclisch proces waarin je aandacht wisselend gefocusseerd is en afgeleid wordt. In vijf fasen kom je steeds weer terug.
Bij de basismeditatie heb je waarschijnlijk ervaren dat het nauwelijks mogelijk is om tien uitademingen helemaal geen gedachten te hebben of niet afgeleid te worden. Dat is helemaal niet erg. Sterker, dat hoort er bij. Het doel van zazen is helemaal niet om gedachteloos te zijn of een leeg hoofd te hebben. In de basis is zazen een aandachtsoefening, het trainen van je vermogen om je aandacht te richten op waar je mee bezig bent, in het hier en nu. Het helpt om je aandacht als golfbeweging of een cyclisch proces te zien. Die aandacht verloopt in vijf fasen.
1. Focus
Je richt je aandacht op het object van je meditatie. In de basismeditatie is dat je adem. Later zul je andere meditatievormen leren. Voor deze cyclus maakt dat geen verschil. In de basismeditatie tel je langzaam, op je uitademing, éééén, twéééé etc.
2. Afleiding
Terwijl je focusseert, wordt je toch afgeleid. Er komt een gedachte of een gevoel bij je op, of je wordt gestoord door een geluid, geur of lichamelijke prikkel (een been dat slaapt of een vlieg op je neus). In eerste instantie ben je je dat nog niet bewust.
3. Herkennen
Op een bepaald moment herken je dat je afgeleid wordt. Dat kan heel snel zijn. Het kan ook een tijdje duren. Soms rijgen gedachten zich aaneen tot een gedachtentrein waarin je je mee laat voeren. Deze fase is cruciaal. Hoe meer je mediteert, hoe sneller je je afleiding herkent. Belangrijk is dat je alleen je afleiding waarneemt. Je kijkt er even naar, zonder actie, ook zonder oordeel. Afleiding is niet ‘fout’, het is alleen zaak er iets mee te doen. Heb dus compassie met jezelf als je merkt dat je wordt afgeleid. Het is juist prima dat je dat herkent.
4. Loslaten
Vervolgens is het tijd om de gedachte weer los te laten. Daarvoor hoef je niet hard te werken. Het is genoeg om gewoon niets te doen. Het kan helpen om een gedachte te zien als een wolkje dat weer voorbij drijft.
5. Terugkeren
Als je gedachte weer is losgelaten is er weer ruimte om terug te keren naar het object van je meditatie, bijvoorbeeld je ademhaling. Je begint gewoon weer bij één te tellen.
